Badanie pn. „Ogólnopolska diagnoza infrastruktury wsparcia osób doznających przemocy oraz ocena efektywności i skuteczności stosowanych form pomocy” zrealizowane w 2017 r. na zlecenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, pomimo że oceniło działanie systemu pozytywnie, to wskazało również obszary wymagające poprawy, np. zbyt długi czas oczekiwania na niektóre formy pomocy, negatywne nastawienie osób doznających przemocy do zmiany swojej sytuacji życiowej oraz niechęć osób doznających przemocy do zgłaszania problemu. Badanie pokazało również, że dużą rolę w przeciwdziałaniu przemocy odgrywają działania profilaktyczne (edukacyjne, informacyjno-promocyjne) oraz interwencyjne.

Kwestie dotyczące oceny skuteczności funkcjonującego w Polsce systemu wsparcia osób doświadczających przemocy w rodzinie były przedmiotem badania przeprowadzonego w 2019 r. przez Kantar Polska, na zlecenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pn. „Badanie skuteczności pomocy udzielanej osobom dotkniętym przemocą w rodzinie”. Generalnie system oceniano pozytywnie jednak ważną kwestię problemową pozostaje najczęściej wskazywany przez badanych okres, przez jaki zmagali się oni z problemem przemocy domowej zanim wszczęto w ich przypadku procedurę „Niebieska Karta”. Aż 58% z nich przyznaje, że okres ten trwał więcej niż 2 lata. Badanie pokazało również iż zwiększa się świadomość społeczeństwa nt. przemocy w rodzinie jednak nadal około 10% dorosłych osób uznaje różnego rodzaju przemocowe zachowania za normalne.

Ze Sprawozdania z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020 za rok 2020 wynika, że liczba sporządzonych formularzy „Niebieska Karta-A” przez przedstawicieli poszczególnych podmiotów wszczynających procedurę wyniosła 91 373. W 2020 r. Policja odnotowała 57 760 przypadków przemocy fizycznej, 81 344 psychicznej, 1 163 seksualnej, 1 813 ekonomicznej oraz 21 985 przypadków innego rodzaju przemocy. W 2020 r. liczba osób, co do których istniało podejrzenie, że były dotknięte przemocą w rodzinie wyniosła 85 575 osób, z czego 62 866 osób stanowiły kobiety, (73,46% ogółu ofiar przemocy w rodzinie). W dalszej kolejności pozostawały osoby małoletnie – 11 787 osób (13,78% ogółu) oraz mężczyźni – 10 922 osoby (12,76% ogółu). Wśród kobiet, co do których istniało podejrzenie, że były dotknięte przemocą w rodzinie, większość stanowiły osoby w wieku do 65 roku życia (55 828 kobiet, wobec 7 038 kobiet powyżej 66 roku życia). Wśród mężczyzn 9 099 osób stanowili mężczyźni w wieku do 65 roku życia, zaś 1 823 osoby powyżej lat 66. Wśród osób małoletnich, co do których istniało podejrzenie, że były dotknięte przemocą w rodzinie odnotowano 11 787 osób, z czego 5 886 to dziewczęta, a 5 901 to chłopcy. W 2020 r. ogólna liczba osób dotkniętych przemocą wyniosła 207 045 osób (w tym 113 178 kobiet, 34 907 mężczyzn oraz 58 960 dzieci). Pomocą w formie poradnictwa objęto ogółem 140 879 osoby. Z poradnictwa medycznego skorzystało ogółem 4 539. Z poradnictwa psychologicznego skorzystało ogółem 60 772 osoby, natomiast z poradnictwa prawnego skorzystało ogółem 28 168 osób. Poradnictwem socjalnym zostało objęte ogółem 86 418 osób. Z poradnictwa zawodowego i rodzinnego skorzystało ogółem 26 550 osób. Badania i strategie na poziomie ogólnopolskim i województwa mazowieckiego wskazują na dotkliwe i długotrwałe skutki społeczne zjawiska przemocy.

Z badania Kantar Polska „Ogólnopolska diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie” dla Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, przeprowadzonego w 2019 r., wynika, że:

• Przemoc domowa to głównie przemoc wobec kobiet.

• Główne formy pomocy, z której korzystały ofiary i które wskazują jako najbardziej pożądane, to: wsparcie psychologiczne (47%), pomoc prawna (38%).

• Wciąż silne są stereotypy, które utrudniają ofiarom zmianę swojej sytuacji: „Ofiary akceptują swoją sytuację”- 38% zgadza się z tym poglądem,” Lepiej się nie wtrącać w życie rodzin dotkniętych przemocą” (18%), „Przez wtrącanie się można mieć kłopoty” (16%), „nie wiadomo kto ma rację” (15%); „W sprawach seksu żona zawsze powinna zgadzać się na to, co chce mąż (13% mężczyzn i 7% kobiet); „Wydzielanie pieniędzy i kontrolowanie wydatków, to przejaw gospodarności współmałżonka” (17% mężczyzn i 12% kobiet); „Gwałt w małżeństwie nie istnieje” (11% mężczyzn i 6% kobiet).

• Co trzeci badany przyznaje, że w dzieciństwie doświadczył przemocy psychicznej oraz fizycznej.

• Niemal co piąty badany (19%) doświadczył jakiegokolwiek rodzaju przemocy wiele razy w ciągu całego swojego życia.

• Najpowszechniejszą formą przemocy jest przemoc psychiczna, 54% osób zna rodziny, w których ta przemoc występuje.

W roku 2019 przemocy psychicznej doświadczyło 29 % badanych. Co czwarty Polak (23%) doświadczył kiedykolwiek przemocy fizycznej, na wielokrotne doznawanie tej formy przemocy wskazało 16% osób. Diagnoza zawarta w Strategii Polityki Społecznej Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 pokazuje, że nastąpił wzrost liczby rodzin i osób objętych pomocą z powodu przemocy w rodzinie w województwie mazowieckim.

Zgodnie ze Strategią, głównymi problemami w obszarze przeciwdziałania przemocy, są, m.in.:

1. Niewystarczająca liczba działań wzmacniających zespoły interdyscyplinarne ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

2. Brak dostosowania wystarczająco zróżnicowanej oferty (krótko- i długoterminowej) pomocy osobom doświadczającym przemocy w rodzinie

3. Utrzymujące się stereotypy i mity dotyczące przemocy w rodzinie funkcjonujące w społeczeństwie.

W grudniu 2020 roku Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził zaniepokojenie z powodu doniesień o nasilającej się, w trakcie epidemii koronawirusa, fali przemocy domowej. Potwierdza je gwałtowny wzrost liczby zgłoszeń przypadków przemocy domowej. W naszych organizacjach liczba zgłoszeń telefonicznych wzrosła w tym czasie o 150%. Dane za 2020 r., pokazały, że w porównaniu z I kwartałem, kiedy dopiero wybuchła pandemia, w III kwartale nastąpił wzrost liczby osób objętych pomocą o 15%.

Projekt Programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie w m.st. Warszawie na lata 2021-2025 wskazuje, że potrzebne jest wzmocnienie systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie poprzez rozszerzenie zakresu działań profilaktycznych, w szczególności skoncentrowanych na kształceniu kompetencji wychowawczych rodziców oraz na uczeniu dzieci i młodzieży rozwiązywania problemów i konfliktów bez użycia przemocy: „Wczesne reagowanie na potencjalne problemy i kształtowanie prawidłowych zachowań daje szansę na uniknięcie utrwalania złych nawyków mogących w przyszłości doprowadzić do pojawienia się przemocy w rodzinie”.

Na podstawie ponad 10-letnich doświadczeń Fundacji AR.T. oraz Fundacji UNA w pracy z osobami doświadczającymi przemocy, jesteśmy przekonani o ogromnej roli działań edukacyjno-informacyjnych oraz profilaktyki w zapobieganiu przemocy. Ważne są działania scalające rodziny, budujące więzi, ale i działania motywujące ofiary oraz świadków do powiedzenia komuś o problemie czyli zrobienie pierwszego kroku do wyjścia z przemocy. Widzimy również, że pracę nad zmianami sytuacji życiowej trzeba zacząć od siebie, poznania swoich mocnych i słabych stron, przyznania się do ograniczeń i zdefiniowania barier, które należy pokonać. Ważne jest objęcie wsparciem zarówno indywidualnym jak i grupowym całego systemu rodzinnego dotkniętego przemocą oraz monitorowanie wpływu udzielanego wsparcia na dana osobę czy rodzinę.

Działania grupowe i indywidualne dla dzieci, młodzieży, rodzin, kobiet, mężczyzn dają im narzędzia i umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami i sytuacjami. Podnoszą kompetencje osobiste i społeczne, podnoszą poczucie własnej wartości co zainicjować może trwałe zmiany w ich postępowaniu. Zdaniem ekspertów często błędnie definiuje się dzieci tylko jako świadków przemocy. Objęcie specjalistyczną pomocą powinno dotyczyć nie tylko osoby krzywdzone, ale też tzw. świadków przemocy. Obserwowanie przemocy w swojej najbliższej rodzinie odciska ogromne piętno na psychice dziecka i powinno ono również znaleźć się pod profesjonalną opieką specjalistów.

W ramach projektu „Patent na MOC 2” oferujemy ofiarom i świadkom przemocy w rodzinie różnorodne działania o charakterze interwencyjnym, wspierającym, terapeutycznym, edukacyjnym, rozwojowym i prawnym. Pozwolą one na nabycie/wzmocnienie kompetencji psychospołecznych przydatnych do radzenia sobie ze zjawiskiem przemocy w rodzinie.

I. ODDZIAŁYWANIA INDYWIDUALNE

– Prowadzenie wsparcia i doradztwa specjalistycznego dla uczestników: dzieci, młodzieży, dorosłych. Łączy nas wspólna idea: Najpierw człowiek i zawsze człowiek. Poradnictwo psychologiczne prowadzone jest z wykorzystaniem zróżnicowanych podejść terapeutycznych – dedykowanych każdorazowo indywidualnie.

W programie jako oddziaływania indywidualne zaproponujemy:

1. Konsultacje wstępne służące ustaleniu Indywidualnej ścieżki pomocy/uczestnictwa w projekcie (wywiad indywidualny, formularz rejestracyjny zgodnie ze wzorem stanowiącym załącznik do ogłoszenia konkursowego – realizuje Koordynator Beneficjenta).

2. Konsultacje diagnostyczne służyć będą poznaniu sytuacji uczestnika/rodziny aby możliwe było doprecyzowanie i zaproponowanie adekwatnych do ich sytuacji form i intensywności wsparcia. Doprecyzowana zostaje Indywidualna ścieżka pomocy/uczestnictwa w projekcie, określona ilość godzin indywidualnego poradnictwa.

3. Indywidualne poradnictwo psychologiczne, pedagogiczne, psycholog dziecięcy, interwencja kryzysowa i psychologiczna. Identyfikowanie problemów uczestników; praca nad postawami, nawykami, schematami postępowania w celu tworzenia warunków do konstruktywnego wykorzystania własnego potencjału i samodzielnego rozwiązywania problemów życiowych. Ilość godzin i zakres poradnictwa zostanie rekomendowany i aktualizowany zgodnie z “Indywidualną ścieżką pomocy”.

4. Indywidualne poradnictwo prawne, obejmie również pomoc w sporządzaniu pism procesowych i administracyjnych. Ilość godzin poradnictwa każdorazowo będzie rekomendowana i aktualizowana zgodnie z “indywidualną ścieżką pomocy” może zostać zwiększona w przypadku spraw skomplikowanych – ocena sytuacji przez prawnika prowadzącego poradnictwo dla danej osoby i akceptacja przez mikro-zespół.

II. ODDZIAŁYWANIA GRUPOWE: II.1 PROWADZENIE DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH, PSYCHOEDUKACYJNYCH, PROFILAKTYCZNYCH DLA DZIECI I MŁODZIEŻY:

1. Warsztaty profilaktyczno-edukacyjne dla młodzieży w wieku 11-16 lat dotyczące obszaru przemocy w rodzinie oraz budowania poczucia własnej wartości. Roczny cykl spotkań, trwających po dwie godziny, których celem będzie zwiększenie u uczestników wiedzy na temat tego czym jest przemoc oraz jak sobie z nią radzić, zarówno będąc w roli osoby jej doznającej, czy też w roli świadka oraz budowania poczucia własnej wartości.

2. Rodzinne warsztaty arteterapeutyczne, kreatywne oparte na współpracy uczestników, budujące więzi rodzinne.

3. Prowadzenie warsztatów „Przyjaciele Zippiego” dla dzieci w wieku 5-9 lat. Profilaktyka zdrowia psychicznego oraz radzenie sobie z emocjami i przemocą, kształtowanie reakcji i zachowań dzieci w trudnych dla nich sytuacjach, budowanie więzi i przyjaźni.

II.2 PROWADZENIE DZIALAŃ EDUKACYJNYCH, PSYCHOEDUKACYJNYCH, PROFILAKTYCZNYCH DLA dorosłych:

1. OTWARTE GRUPY WSPARCIA i ROZWOJU, w tym dla kobiet doświadczających przemocy.

2. WARSZTATY EDUKACYJNE, rozwojowe, nabywania i rozwijania umiejętności psychospołecznych, wzbogacone o niezbędny komponent wsparcia grupowego

3. Warsztaty dotyczące komunikacji bez przemocy NVC

4. Warsztaty rozwoju kompetencji opiekuńczo-wychowawczych

5. Spotkania inspirujące z osobami, które poradziły sobie z przemocą/ ograniczeniami, w tym z ambasadorem Fundacji A.R.T. Mariuszem Kędzierskim, niepełnosprawnym artystą i mówcą motywacyjnym.

Szczegóły i zapisy FB Praskie Centrum Społecznego Rozwoju, e-mailowo: projekty@fundacjaart.pl

Projekt współfinansowany przez Miasto Stołeczne Warszawa.