Wraz z początkiem września dzieci i młodzież powróciły do szkoły, od października ich los podzielili również studenci. Lecz czy tylko oni będą poszerzać swoją wiedzę? Jak wynika z dostępnych badań i przeprowadzonych rozmów, swoje horyzonty coraz chętniej poszerzają osoby po 50. roku życia. Wstępują w szeregi słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku albo uczestniczą w specjalistycznych szkoleniach.

Współczesne społeczeństwo krajów rozwijających cechuje starzenie się ludności. Oczekuje się, że do roku 2060 podwoi się liczba osób w wieku 65 lat i powyżej w stosunku do osób w wieku produkcyjnym[1]. Teorie psychogerontologiczne wskazują, że starzenie się biologiczne (wiek biologiczny) nie determinuje wieku psychicznego (rozumianego jako funkcje intelektualne, zmiany osobowościowe, funkcjonowanie zmysłów) czy społecznego (rozumianego jako sytuacja społeczna jednostki w stosunku do jej roku życia). Dlatego tak ważne jest, aby włączać osoby w wieku okołoemerytalnym do systemu kształcenia ustawicznego, umożliwiając im aktywne uczestnictwo w zachodzących wokół nich procesach i dając szansę zachowania sprawności intelektualnej, psychicznej i fizycznej.

Uniwersytety Trzeciego Wieku to najpopularniejsza w ostatnich latach forma edukacji ludzi starszych. W Polsce pierwszy Uniwersytet Trzeciego Wieku powstał w 1975 roku w Warszawie. Obecnie w Polsce działa blisko 110 Uniwersytetów Trzeciego Wieku, które łącznie zrzeszają 25 tysięcy słuchaczy.
Najliczniejszą grupą słuchaczy może się poszczycić UTW z Krakowa, w którym liczba słuchaczy wynosi ponad 1800.[2] Jak wynika z badania[3] po 2000 roku (po wprowadzeniu Strategii Lizbońskiej, której jednym z głównych elementów jest koncepcja Life Long Learning) nastąpił dynamiczny wzrost liczby UTW w Polsce. Zanotowany wzrost świadczy o wysokim zapotrzebowaniu osób starszych na uczestnictwo w oferowanych przez nie możliwościach aktywności edukacyjnej i społecznej. Niestety w dalszym ciągu na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej Polska nie wypada najkorzystniej – wskaźnik aktywności edukacyjnej Polaków znajduje się w przedziale 2,9-6,2%, plasując nas poniżej europejskiej średniej, która wynosi 10%[4]. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez GUS wśród osób w wieku 25-64 lata jedynie co trzecia podjęła (kontynuowała) w badanym okresie jakąkolwiek formę aktywności edukacyjnej (uwzględniając samokształcenie), a tylko co piąta uczestniczyła w kształceniu formalnym i/lub pozaformalnym. Ciągle też bardzo mocno widoczny jest trend w ramach którego wraz z wiekiem rośnie odsetek osób niedokształcających się w żadnej formie.

W związku z powyższymi danymi warto postawić pytanie: „Czy osoby w wieku okołoemerytalnym chętnie podnoszą swoje kwalifikacje?”. W dalszym ciągu często słyszy się obiegową opinię utartą przez lata – nie, bo im się nie chce; nie, bo nie widzą celu… Jednak czy takie myślenie jest słuszne? Czy zmieniło się podejście osób w wieku 50+ do podnoszenia swoich kompetencji? Postanowiliśmy zasięgnąć informacji u źródła
i zapytać placówki edukacyjne jak wygląda sytuacja w tej grupie wiekowej.

„Uniwersytety Trzeciego Wieku to szansa na rozwijanie swoich pasji i zainteresowań. Uważam, ze uczenie się, zdobywanie nowych informacji i umiejętności sprawia słuchaczom radość, a przy tym pomaga utrzymywać kondycję zarówno fizyczną jak i umysłową. W poprzednim semestrze na zajęcia przez nas prowadzone uczęszczało pond 250 osób, w tej chwili trwają jeszcze zapisy, ale wszystko wskazuje na to, że liczba ta się zwiększy. Słuchacze aktywnie korzystają z całej oferty naszego uniwersytetu: wykładów, zajęć językowych, a także zajęć ruchowych.” – mówi Urszula Maciąg, Kierownik Uniwersytetu Ekonomicznego Trzeciego Wieku w Katowicach.

Szeroką gamę możliwości doszkalania oferują różnego rodzaju programy współfinansowane ze środków unijnych. Jednym z nich jest usługa szkoleniowo-doradcza w ramach projektu systemowego Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości pt. „Aktywny Emeryt”. „Celem naszego projektu jest utrzymanie aktywności zawodowej pracowników w wieku okołoemerytalnym, poprzez podniesienie świadomości i wiedzy w zakresie korzyści płynących z pozostawania aktywnym zawodowo na rynku pracy. Oferujemy szkolenia z zakresu kompetencji miękkich jak i z zakładania własnej działalności gospodarczej. Dotychczas do skorzystania z bezpłatnego doradztwa i szkoleń zakwalifikowanych zostało 180 osób, do końca 2013 roku zamierzamy przeszkolić ich aż 1250.” – opowiada Anna Świebocka – Nerkowska Dyrektor Departamentu Rozwoju Kapitału Ludzkiego PARP.

Osoby w wieku 50+ chętnie uczestniczą w różnego rodzaju szkoleniach specjalistycznych. „Podczas szkoleń prowadzonych przez naszą firmę (szkolenia trenerskie, zarządzania projektami, szkolenia zawodowe) praktycznie w każdej grupie znajdują się osoby powyżej 50 roku życia. Osoby te, chętnie uczą się nowych rzeczy, poszerzają swoje horyzonty, jednocześnie dzieląc się cennym doświadczeniami z pozostałymi uczestnikami szkoleń. Wraz z podpisaniem umowy o wydłużeniu wieku emerytalnego zaobserwowaliśmy wzrost zainteresowania podnoszeniem swoich kwalifikacji u pracowników w wieku okołoemerytalnym.” – mówi Marcin Opas, Prezes Zarządy FIRMY 2000 Sp. z o.o.

O to jaką popularnością cieszą się Uniwersytety Trzeciego Wieku zapytaliśmy prof. dr hab. Kazimierza Wiech, Kierownika Uniwersytetu III Wieku przy Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie: „Dostajemy bardzo dużo zgłoszeń i często nie jesteśmy w stanie przyjąć wszystkich chętnych. W chwili obecnej jest już zapisanych 120 osób, drugie tyle jest na listach rezerwowych – mogę zdecydowanie stwierdzić, że jest większe zainteresowanie niż w roku poprzednim.” W ramach zajęć na uniwersytecie słuchacze mają do wyboru 3 grupy tematyczne: „W moim ogrodzie” , „Bliżej natury”, „Bezpieczne żywienie”. Jak zauważa profesor zdecydowaną większość, bo aż ponad 90% słuchaczy, stanowią kobiety. Zapytany o to czy powstaje pewien trend na studiowanie w późniejszych latach życia, odpowiada: „Zawsze był trend na studiowanie w późniejszych latach, ale obecnie zostały stworzone do tego warunki. W ostatnich latach powstały liczne Uniwersytety III Wieku. W samym Krakowie jest ich 9, a w Polsce ponad 300 – co daje ponad 200 tysięcy zaangażowanych ludzi.”

Rola i znaczenie uniwersytetów trzeciego wieku są dostrzegane w Polsce, co podkreślił Senat ustanawiając rok 2012 Rokiem Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Zaznaczył, że pragnie w Europejskim Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej podkreślić znaczenie edukacji dla rozwoju i wykorzystania potencjału starszego pokolenia Polaków oraz wskazać na ogromną rolę, jaką odgrywają seniorskie organizacje samopomocowe. Jak widać oferta rynkowa dla osób po 50. roku życia jest bogata. Czas pokaże ile osób efektywnie skorzystało z dostępnych możliwości, a ile osób woli pozostawać biernymi zawodowo. Jedno jest pewne – społeczność nie skreśla ludzi w wieku okołoemerytalnym, stwarza im szansę do rozwoju – a już tylko od nich samych zależy jak tą szansę wykorzystają.

Usługa doradczo-szkoleniowa w ramach projektu systemowego PARP pt. „Aktywny Emeryt”

Usługa szkoleniowo-doradcza w ramach projektu systemowego Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości pt. „Aktywny Emeryt” została zlecona podmiotowi wybranemu zgodnie z ustawą PZP – FIRMIE 2000 Sp. z o.o. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Obserwowany w ostatnich latach narastający problem przedwczesnego wycofywania się i „wypychania” z rynku pracy osób w wieku okołoemerytalnym skutkuje marnowaniem potencjału firm i ograniczaniem kapitału społecznego Polaków. Wśród wielu przyczyn tego zjawiska zwraca uwagę niski poziom kompetencji miękkich – niska samoocena, brak wiary we własne możliwości, niedostateczne umiejętności w zakresie pracy zespołowej (w tym w ramach zespołów międzypokoleniowych), komunikacji, asertywności, wysoki poziom lęku przed zmianą czy brak zdolności adaptacyjnych. Usługa szkoleniowa ma na celu utrzymanie aktywności zawodowej pracowników w wieku okołoemerytalnym poprzez podniesienie świadomości i wiedzy w zakresie korzyści płynących z pozostawania aktywnym zawodowo na rynku pracy.

Więcej informacji na: www.50plus.parp.gov.pl

[1] Aktywne starzenie się, Eurobarometr, 2011

[2] Źródło: www.utw.pl, 2012

[3] Raport z badania diagnostycznego Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Polsce opracowany w ramach projektu „Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów III Wieku szansą na rozwój środowiska UTW w Polsce, Nowy Sącz, listopad 2009

[4] Żródło: Eurostat, 2009 r.

Foto: freedigitalphotos.net